انقلاب ها، فارغ از جهت دهی و رهبری عمومی، در سراسر جهان تا همه نباشند، رخ نمی‌دهد.
سرپی: انقلاب ها، فارغ از جهت دهی و رهبری عمومی، در سراسر جهان تا همه نباشند، رخ نمی‌دهد. انقلاب ایران هم اینطور بود. شعار‌های صرفا چپ تا شعار‌های کاملا اسلامی در میان انبوه تظاهرکنندگان دیده می‌شد. در چنین فضایی خیلی طبیعی است که در جریان موسیقی انقلابی آن روز‌ها هم همین «همه بودگی» رعایت شده باشد.
با این حال برخی از سرود‌ها بیشتر به چشم آمده است. «خمینی‌ای امام» از همین موارد است. سرودی انقلابی که شاید یکی از نخستین نمونه‌ها باشد که در سطح وسیع شنیده شد، دلیلش هم زمان و مکان اجرای اثر بود. حمید شاهنگیان درباره ساخت این قطعه گفته است که «حتی خانواده ام هم نمی‌دانستند که من روی این قطعه کار می‌کنم. شب‌ها که همه خواب بودند، من به پشت بام می‌رفتم و با یک ضبط صوت کوچک کارم را انجام می‌دادم.»
نتیجه این کار هم روز ۲۲ بهمن ماه سال ۱۳۵۷، درست زمانی که امام (ره) وارد لابی فرودگاه مهرآباد شد و تمام رجال سیاسی انقلابی آن زمان در سالن انتظار حضور داشتند؛ اجرا شد.
خمینی ای امام
داستان موسیقی انقلابی که احتمالا بتوان گفت رگه‌های مشخصی از حماسه هم در آن موج می‌زند به همین جا ختم نمی‌شود. چپ‌های ایرانی هم در این وادی حضور داشتند. یک نمونه از سرود‌های انقلابی که آن‌ها ساختند و هنوز هم به عنوان یک سرود انقلابی شناخته شده و مردم هم از آن خاطراتی دارند، قطعه «بهاران خجسته باد» است. پس از انقلاب، اما این سرود را به رسمیت شناختند و تاکنون هر سال در دهه فجر، بار‌ها و بار‌ها از رادیو و تلویزیون پخش شده است. نخستین بار سرود «بهاران خجسته باد» برای گرامیداشت سال مرگ خسرو گلسرخی و کرامت الله دانشیان در ۲۹ بهمن از رادیو و تلویزیون پخش شد.
بهاران خجسته باد
عبدالله بهزادی از کادر حزب توده ایران، شعری را با عنوان «سرود بهار» به افتخار «پاتریس لومومبا» انقلابی اهل کنگو سرود و خطاب به همسر او به پاس پایمردی اش در همراهی با «لومومبا» دو هفته بعد از این که جسد لومومبا را به اسید سپردند، نوشت می‌گویند که «کرامت دانشیان» بخشی از این شعر را تبدیل به سرود کرد و حتی همراه شاگردانش در روستای محل ماموریتش به عنوان معلم، این سرود را سر صف می‌خواندند.
بعد‌ها وقتی دانشیان و گلسرخی اعدام شدند، اسفندیار منفردزاده که او هم در همان پرونده توسط ساواک دستگیر شده بود، آن را در فقر امکانات با همراهی رفقای دیگر، اجرا کرد. امکانات او به قدری کم بود که می‌گویند خودش تمام ساز‌ها را یک به یک نواخت و بعد میکس کرد.
از دیگر ساخته‌های چپ‌های ایرانی می‌توان به قطعه «آفتابکاران جنگل» که به «سر اومد زمستون» هم معروف است اشاره کرد. این قطعه یکی از سرود‌های انقلابی ایران است که در سال ۵۷ در آلبومی به نام «شراره‌های آفتاب» توسط سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران منتشر و از شهرت فراوانی برخوردار شد. متن شعر و سرود در اصل به واقعه سیاهکل اشاره دارد. شعر این اثر از «سعید سلطانپور» است و موسیقی آن با الهام از یک ترانه فولکلور ارمنی توسط «مهرداد برآن» تنظیم شد که با صدای «داود شراره ها» و همراهی گروه کر انجمن دانشجویان ایرانی واشنگتن اجراشده است.
سر اومد زمستون
«برپا خیز از جا کن بنای کاخ دشمن» یکی از سرود‌های پر هیجان انقلابی است که توسط «کنفدراسیون دانشجویان ایرانی» ساخته شده است. این قطعه در اصل اقتباسی از «خلق متحد» سرجیو اورتگای شیلیایی است. شعر این اثر متعلق به ویکتور خاراست.
برپا خیز از جا کن بنای کاخ دشمن
شاید جالب باشد بدانید که محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفی و علیزاده هم در این جریانات حضور داشتند و حتی نقشی که محمدرضا شجریان در دهه شصت بازی کرد، ریشه در همین فعالیت‌ها دارد. نیرو‌های مذهبی هم در آن زمان به این نتیجه رسیده بودند که «نقش سرود‌های انقلابی در برانگیختن شور و هیجان انقلابی و دامن زدن به آتش خشم برخاسته از نهاد ملت ستمدیده» نباید نادیده گرفته شود. یکی از این آثار با رنگ و بوی قوی مذهبی، قطعه «ایران ایران ایران رگبار مسلسل ها» با صدای رضا رویگری است. اثری که در متن حکومت نظامی ساخته شد.
ایران ایران ایران رگبار مسلسل ها
در این میانه آثار منفرد هم بسیار تولید شده است. «به لاله در خون خفته» یکی از این آثار است که توسط «مجتبی میرزاده» ساخته شد. شاعر این سرود «جهانبخش پازوکی» بود که بعد از انقلاب مجبور به ترک وطن شد. بسیاری از ساخته‌های انقلابی هستند که در این لیست یا به دلیل قلت وقت و زمان جای نگرفته اند یا به دلیل کمبود اطلاعات از سازندگان آن و در بخش مهم‌تر این که به نظر جزو سرود‌های انقلابی قرار نمی‌گرفتند به این دلیل که بعد از پیروزی انقلاب و در دوران ثبات ساخته شده اند.
محمد گلریز آثاری، چون «خجسته باد این پیروزی»، «بانگ آزادی» و «آمریکا ننگ به نیرنگ تو» را خوانده است. قطعاتی که بعد از رفع خطر ساخته شده اند و برخی می‌گویند دیگر موسیقی انقلابی یکی از ویژگی هایش زیرزمینی بودن آن است، مثل کار‌هایی که شجریان، لطفی و علیزاده در کانون چاووش انجام داده اند یا کاری که رضا رویگری و فریدون خشنود انجام دادند و خودشان گفته اند ما زمانی این اثر را ساختیم که کسی جرأت نداشت از این اقدامات انجام دهد. این موضوعات احتمالا باید در جای خود به بحث گذاشته شود، اما مهم‌ترین نکته این است که در بحبوحه انقلاب عملا همه گروه ها، در جریان ساخت موسیقی انقلابی حضور داشتند. با توجه به کمبود امکانات و ضبط کار در زیرزمین، نتیجه قابل قبول بود و اآثاری منتشر شد که مطلوب نظر قرار گرفت.
