سرپی: در حالی شرایط اقتصادی کشور در پی تدوام تحریم‌ها و تورم بی‌سابقه رو به وخامت گذاشته است که نامه سرگشاده ۶۱ اقتصاددان کشور به رئیسی و افزایش ناگهانی قیمت دلار تا ۳۲ هزار تومان خبرساز شده است.
ایران در آستانه تورم سه رقمی
* ۶۱ اقتصاددان کشور در نامه‌ای سرگشاده به مردم ایران نسبت به شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور و سیاست جراحی اقتصادی واکنش نشان داده و ریشه مشکلات اقتصادی امروز را در عوامل غیر اقتصادی دانسته‌اند. بنابراین از دیدگاه امضاکنندگان این بیانیه، اصلاحات اقتصادی کشور نیازمند افق‌گشایی و بهبود حکمرانی است. در این بیانیه که به امضای برخی از چهره‌های آکادمیک اقتصادی نزدیک به نهادگرایان رسیده، نام محمد ستاری‌فر، اقتصاددان و رییس اسبق سازمان برنامه و بودجه، محمد حسین شریف‌زادگان استاد دانشگاه بهشتی و وزیر اسبق رفاه، بهروز هادی زنوز استاد دانشگاه علامه طباطبایی و حجت‌الله میرزایی از همین دانشگاه نیز دیده می‌شود.
* امضاکنندگان این بیانیه عنوان کرده‌اند در آغاز سال ۱۴۰۱، روند آشفتگی اجتماعی و نگرانی عمومی مردم از تامین معیشت و پایداری کسب‌وکارهای خود، به مرحله انفجاری رسیده است. از نظر آنها، چیزی که «جراحی اقتصادی» نامیده شده افزایش نرخ ارز و شوک‌های متعدد و تشدید بی‌ثباتی اقتصادی است و این جراحی در شرایطی رخ داده که «درباره آغاز و پایان، دامنه و چارچوب و عمق این جراحی و گام‌های بعدی یا پیامدهای این جراحی با مردم صحبت نشده است.»
* اقتصاددانان امضاکننده این بیانیه معتقدند: «مقدمات اجرایی لازم برای جبران خسارت تولید‌کنندگان و مصرف‌کنندگان بسیار شتابزده اجرا شده و فقط یک اقدام موقت برای حل مشکل عاجل کسری بودجه در شرایط تحریم و بحران جهانی قیمت مواد غذایی است و آن را نمی‌توان برنامه اصلاحات اقتصادی نامید.» به گفته آنها «مارپیچ افزایش نرخ ارز- تورم، کشور را در معرض خطر بروز تورم سه رقمی و افسار گسیخته قرار داده است.»
* ضمن آنکه «فساد گسترده و سقوط سرمایه اجتماعی، تقویت مناسبات رانتی به ویژه در عرصه تجارت خارجی و بازارهای مالی، افت شدید سرمایه‌گذاری در طول دو دهه گذشته همراه با تورم شدید، چشم‌انداز آینده اقتصاد ایران را تیره کرده و به خروج ناگزیر فزاینده، خسارت‌بار و غیرقابل جبران سرمایه‌های مالی و فکری به کشورهای مختلف جهان انجامیده است.» از دیدگاه این اقتصاددانان «وضعیت اقتصادی ایران براساس مجموعه گسترده‌ای از شواهد، بسیار نگران‌کننده است و چشم‌اندازی برای بهبود و برون‌رفت از آن نیز وجود ندارد.»
در بخشی دیگری از این نامه آمده:
* ای کاش رییس محترم جمهوری می‌دانستند که سیاست‌گذاری اقتصادی، عرصه کارآموزی و آزمون و خطا و تصمیمات شتابزده و دستکاری‌های نااندیشیده قیمت‌ها و مولفه‌های کلیدی و پرتاثیر نیست، برخورداری از اعتماد و پشتیبانی روانی و سرمایه اجتماعی مناسب، برخورداری از فضای باثبات و مبتنی بر همزیستی و همکاری بین‌المللی و بالاخره برخورداری از دیوانسالاری قدرتمند و برخوردار از دانش و فناوری روز، برخی از ضرورت‌های اصلاحات یا به تعبیر آنان «جراحی اقتصادی» است.
* در پایان ضمن تاکید چندباره بر انگیزه امضاکنندگان این نامه مبنی بر کمک به اصلاح آشفتگی و نابسامانی موجود به سود مردم و درخواست توجه منصفانه به نقدهای کارشناسی داریم.
دست خدا با مردم است.
فردا که پیشگاه حقیقت شود پدید
شرمنده رهروی که عمل بر مجاز کرد
حمله شدیدالحن به اقتصاددان منتقدِ رئیسی
انتشار نامه اقتصاددانان به رئیسی با خشم رسانه های نزدیک به دولت و جناح اصولگرا همراه شده است.
حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان با انتقاد تند از این نامه ضمن حمله به امضاکنندگان نوشت:
* گروهی ۶۱ نفره که بیش از ۴۰ تن از آنها در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۶ از حسن روحانی حمایت کرده بودند در بیانیه‌ای در پوشش اقتصاددان با انتقاد از شرایط اقتصادی کشور نسخه شکست خورده برجام را راه‌حل مشکلات فعلی دانستند.
* نگاهی به فهرست امضاکنندگان بیانیه فوق نشان می‌دهد اغلب آنان حامی دولت قبل بوده یا در آن دولت مسئولیت داشته‌اند.
* آنها پس از سیاه‌نمایی وضعیت کشور- که خود از مسببان آن به شمار می‌روند- باز هم بر همان ادعا‌های نخ‌نما تأکید کرده‌اند که برای حل مشکلات کشور باید برجام و FATF را بپذیریم.
روزنامه ایران، ارگان مطبوعاتی دولت هم با اعتراض به نامه سرگشاده اقتصاددانان به رئیسبی آن را «خودزنی» توضیف کرد و آورده است:
* درحالی امضاکنندگان این نامه سرگشاده بر غیرسیاسی بودن متن و کارشناسی بودن آن تأکید کرده‌اند که نگاهی به آن از دو جنبه قابل تأمل است. اول اینکه با وجود اختصاص بخش اعظم نامه به توصیف شرایط و وضعیت اقتصادی کشور و مشکلات ریز و درشت آن، نمودی از راهکار کارشناسی درآن دیده نمی‌شود. هرچند درانتهای بیانیه پنج راهکار ارائه شده است، اما همین راهکارها نیز بیش از آنکه راهکاراقتصادی و زیرساختی باشد، سیاسی است.
* همان‌گونه که درجای جای این نامه بارها تأکید شده، نویسندگان راه برون‌رفت از مشکلات اقتصادی را غیراقتصادی و به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای و تعامل با غرب دانسته‌اند. یعنی همان راهکارهایی که امضاکنندگان پیش از این به دولت قبل نیز داده بودند و بخش عمده آنها در دوره فعالیت دولت قبل به اجرا درآمده بود، اما نتیجه آن شده که هم اکنون در شاخص‌های کلان اقتصاد ایران دیده می‌شود.
روزنامه جام جم، رسانه نزدیک به صداوسیما هم در نقد نامه مذکور نوشت:
* اقتصاد ایران، انباشت چالش‌هایی است که ما در دهه‌های گذشته دچار آن شدیم و در دولت‌های گذشته راهکار اجرایی برای آن تدبیر نشد. واقعیت این است که برخی نویسندگان این نامه در دهه ۹۰ در دولت پیشین مسؤولیت داشتند و متاسفانه در این دهه هیچ‌گونه اصلاحی در ساختار اقتصاد ایران صورت نگرفت و حتی آن ۱۲.۵درصد رشد سال ۹۵ یا ۹.۵درصد تورم سال ۹۵ به واسطه اصلاحات ساختاری نبود.
* این اتفاق نتیجه توافقی بود که به واسطه بحث برجام به صورت مصنوعی رخ داد. به عبارتی، آمار و ارقامی که دولت گذشته نسبت به آن خوشبین بود، در نتیجه یک اتفاق واقعی یا اصلاحات ساختگی نبود و صرفا یک مرحله گذرایی بود که به صورت مصنوعی این اعداد ثبت شد و فایده‌ای هم نداشت.»
شوک بی‌سابقه دلار به بازار ارز
همزمان با اعتراض و حمله رسانه های حامی دولت به منقدان اقتصادی رئیسی، افزایش نرخ دلار تا ۳۲ هزار تومان بمب خبری روز گذشته بود که بازار ارز را دچار شوک آنی کرد.
روزنامه همدلی در این رابطه نوشت:
* ارز ۴۲۰۰تومانی حذف شد تا با تحمیل گرانی‌های عجیب به کالاهای اساسی، شاید بساط رانت برچیده شود، اما داستان دیگری در اقتصاد و بازارها شکل گرفت؛ داستانی که در یک‌طرف آن دلار چهارراه استانبول و در طرف دیگر آن نرخ دلار نیمایی قرار دارد؛ دلار نیمایی که بعد از حذف ارز ترجیحی مبنای واردات کالاهای اساسی در نظر گرفته می‌شود، اما این‌همه ماجرا نیست. قیمت هر قطعه اسکناس آمریکایی صبح دیروز از زمان بازگشایی بازار، هر ساعت یک درصد افزایش یافت و از ۳۲هزار و ۵۸۰به ۳۲هزار و ۶۳۰ تومان در برخی از ساعات روز رسید تا اختلاف دلار آزاد و نیمایی در نهایت به ۳۰درصد برسد. این یعنی فاصله بین دلار آزاد با نیمایی هر روز در حال بیشتر شدن است.
* در حالی پیش‌بینی فعالان اقتصادی حکایت از رسیدن دلار به کانال ۵۰هزارتومانی در بازار آزاد دارد که نرخ دلار نیمایی در کانال ۲۴هزار تومان قرار دارد و هر روز فاصله عمیقی بین این دو نرخ ایجاد می‌شود. کارشناسان اقتصادی بر این باور هستند که اگر دلار در ورود به کانال ۳۳هزار تومان مقاومت نکند، به‌صورت شتابان تا کانال ۳۷هزار تومان جهش خواهد کرد و به‌این‌ترتیب گپ بین دلار آزاد و نیما بیشتر هم خواهد شد.
* شکاف میان دلار بازار آزاد و نیمایی به دنبال تحولات سیاسی، هر روز در حال افزایش است معه فعالان بازار ارز نسبت به این تحولات خطناک هشدار داده‌اند.
